Hindi Muna Ako Magtutula Hangga't Mahal Pa Kita

Kaya kong magkuwento tungkol sa simula

Noong manipis na foam lang ang pagitan ng sahig at mga likod natin

Dahil minimum wage lang ang kinikita mo bilang

Saleslady sa isa sa libo libong tindahan ni Henry Sy

At pa-raket-raket lang ako bilang tutor sa mga anak-mayaman ng Iloilo.

Kaya kong punuin ang magdamag ng mga sugilanon ng pagtitiis

Mo sa pagkain ng sardinas dahil ito ang paborito ko,

At ng paggising mo sa madaling araw upang ipag-igib ako ng tubig

Mula sa poso, ipag-init ng pampaligo’t pang-kape

Ipagluto ng baon at ipagplantsa ng palda at blusa noong, sa wakas,

Ay natanggap ako bilang guro sa pribadong eskwelahan na laging sanhi

Ng trapik sa General Luna. Marami tayong mga kuwentong

Kagaya nito, at pwedeng parisan ng metapora ang bawat alaala, ngunit

Hindi muna ako magtutula hangga’t mahal pa kita.

Maaari kong awitin ang mga napagkasunduan nating

Maging theme song noong mga panahong ginagabi tayo

Sa pagtatrabaho nang parehong walang overtime pay:

Sana’y Wala Nang Wakas dahil Sharonian ako, at Head Over Feet

Dahil adik ka kay Alanis kahit hindi mo makabisa ang spelling ng apelyido niya,

Kagaya ng palagi mong paglimot sa petsa ng birthday ko.

Maaari kong awitin ang mga naka-loop sa playlist ko

Noong paulit-ulit mo akong sinuyo para lamang muling iwanan,

Na para bang paulit-ulit mo akong gin-endo para pag-aplayin

Sa parehong posisyon sa trabaho. Iba’t ibang himig at titik

Ang kaya kong ilapat sa aking pag-iyak, hagulgol, at pagngawa

Sa tuwing pinili mo akong saktan, at aking sasabayan ang ritmo

Ng bawat isa hanggang marindi ka sa sintunado kong pagkanta, ngunit

Hindi muna ako magtutula hangga’t mahal pa kita.

Papayag akong magsayaw kahit pa nga walang tugtog

Basta’t maiyugyog ko lang ang katawan kong pagod na pagod na

Sa pagluhod at pagsusumamo sa mga novena ko kay St. Jude

Dahil ayoko nang umasang magtitino ka pa, kagaya ng

Hindi ko na pag-asang mareregular pa ako o tataas ang sweldo.

Papayag akong magsayaw, umindak, at maglupasay

Bilang tanda ng pagbitaw sa nag-uumapaw na poot at galit

Na dala ng panghihinayang sa labintatlong taong sinayang

Nating dalawa. Hahataw sa galaw ang aking mga paa ngunit

Hindi muna ako magtutula hangga’t mahal pa kita.

Dahil hangga’t may natitira pang katiting na pag-ibig sa kasingkasing

Ay hindi magiging sapat ang ritmo o tugma, walang saysay

Ang mga metapora. Ang bawat salita ay mananatiling kabalintunaan

Ng kabiguan nitong aking akda kaya’t ipagpaumanhin mo sana kung

Hindi muna ako magtutula hangga’t mahal pa kita.

---
Isinulat noong Hulyo 2016. Unang binasa sa Basahay Binalaybay sa Yupihay noong Agosto 2016. Muling binasa sa Poetika noong Agosto at Oktubre, at sa Iloilo Taboan noong Oktubre 2016.

Gin-publish ng Dagmay dito.

Nagakaangay nga Panapton

Ari ang kopya sang sugilanon nga Nagakaangay nga Panapton. Kabahin ini sang akon ikaduha nga libro nga Nasa sa Dulo ng Dila gikan sa Kasingkasing Press.

Link para sa PDF nga kopya sang Nagakaangay nga Panapton.

Sa mga luyag magbasa sang translation sini, ari ang link para sa Naaayon na Kasuotan.

Naaayon na Kasuotan

Pinalad na magwagi ng ikalawang gantimpala para sa Maikling Kuwento sa Hiligaynon ang kuwento kong Nagakaangay nga Panapton sa 2016 Carlos Palanca Memorial Awards. Mababasa po ang kuwento sa libro kong Nasa Sa Dulo ng Dila ng Kasingkasing Press. Narito naman po ang Filipino translation ng aking sugilanon. Maraming salamat at padayon po tayo sa pagpauswag ng literaturang Pinoy :)

Link para sa Naaayon na Kasuotan.

Lingaw-lingaw nga Research

Hindi Muna Ako Magtutula Hangga't Mahal Pa Kita

Ang Diwata at ang Bata

Galing ito dito. #FacebookPost

::: "Noong unang panahon, may diwatang nakatira sa isang puno na malapit sa ilog. Malungkot ang diwata kasi wala siyang kalaro. Araw-araw, mag-isa lang siyang nagtatampisaw sa ilog o kaya naman ay umuupo sa sanga ng punong tinitirhan niya at nakikinig sa huni ng mga ibon. Sa tagal ng panahon na wala siyang nakakasama, nasanay na sa pag-iisa ang diwata.

Isang araw, may kakaibang ingay na narinig ang diwata. Boses ng isang bata! Naliligo ang bata sa ilog, malapit lang sa kung saan nakatira ang diwata. Nilapitan ito ng diwata at niyayang maglaro. Pumayag naman ang bata.

Buong araw na naglaro ang bata at ang diwata. Nang magsimula nang dumilim, nagpaalam na ang bata sa diwata. Kailangan niya na raw umuwi kasi baka hinahanap na siya ng mama at papa niya.

Nalungkot ang diwata. Nakiusap siya sa bata na huwag na umalis kasi wala na siyang makakalaro.

"Babalik naman ako, diwata," sabi ng bata. "Pangako, maglalaro tayo ulit."

Dahil sa pangako ng bata, hinayaan na niya itong umuwi na muna. Kinabukasan, maagang nagising ang diwata para hintayin ang bata. Sumapit ang hapon, pati ang muling pagdilim ng paligid, ngunit hindi dumating ang bata. Ganito rin ang nangyari noong sumunod na araw. Ilang araw din ang lumipas. Sa bawat araw na nagdaan, matiyagang naghintay ang diwata sa tabi ng ilog.

Isang araw, habang nakaupo ang diwata sa nakagawian niyang lugar kung saan niya hinihintay ang bata, may narinig siyang pamilyar na boses na tumatawag sa kanya.

"Diwata! Diwata!"

Hinanap ng diwata ang pinanggagalingan ng boses. Wala siyang ibang nakitang tao sa paligid, maliban sa isang matandang maputi ang buhok, kulubot ang balat, at uugod-ugod.

"Diwata! Diwata!" tawag ng matanda.

Nagpakita ang diwata sa matanda.

"Sino ka?" tanong ng diwata.

"Diwata! Hindi mo ba ako naaalala? Ako yung nakalaro mo dito sa ilog."

"Hindi, bata ang nakalaro ko. Matanda ka na."

"Ako ang batang yun, diwata. Maraming taon na kasi ang lumipas, kaya tumanda na ako."

"Kung ikaw nga yun, bakit ngayon ka lang bumalik? Matagal kitang hinintay. Araw-araw kitang inabangan dito sa tabi ng ilog."

"Patawarin mo ako, diwata. Nung gabing umuwi ako pagkatapos nating maglaro, nagkasakit ako nang malubha. Agad-agad akong dinala ng mama at papa ko sa lungsod para ipagamot. Ilang araw din akong nakaratay sa ospital. Pagkatapos..."

"Pagkatapos..."

*Mamoy, bakit ka uuwi?*

Nag-aayos na ako ng gamit, humirit si Denden na kuwentuhan ko raw muna siya. Tungkol daw sa diwata. Ayun, impromptu imbento ng kuwento. Madalas naman, puro kuwela at kalokohan lang ang mga kuwento ko, kanina ko pa talaga naisipang magkuwento nang madrama. Doon pa lang sa pagkikita ng matanda at diwata, garalgal na boses ko. Kaya nung tinanong niya ako kung bakit ako uuwi, pabagsak na ang mga luha ko.

"Hahanapin kasi ako ni Nanay, Den."

"Eh, wala na akong makakalaro," sabi niya na namumuo na rin ang mga luha.

Ayun, wala na akong nasagot. Sabi ko na lang, punta muna ako sa CR. Di ko na sasabihin kung anong ginawa ko sa banyo. Mabuti naman at paglabas ko, nakausap na ni Auntie si Denden. Hindi na masama ang loob. Ihahatid daw nila ako sa kanto.

Maya-maya pa, parehas na kaming tumatawa habang naglalakad, tuloy-tuloy hanggang makasakay ako ng taxi, baon ang kanyang flying kiss at "Ingat, Mamoy! Aylabyu, Mamoy!"

Kritika ni John Barrios sa Nasa sa Dulo ng Dila

Maraming salamat kay John Barrios para sa kanyang kritisismo sa aking librong Nasa sa Dulo ng Dila.

Kuwentong Pag-ibig sa Taxi

Galing ito dito. #FacebookPost

::: Ngayon-ngayon lang, sumakay ako ng Kaoli Khan Taxi sa harap ng Atrium.

Manong: Diin ta, Mam?

Ako: UP, 'nong.

*Silence for 7 seconds.*

Manong: Ti, bahala ka na lang sa kabuhi mo, e.

Ako: *confused*

Manong: Tutal daw wala ka man labot s'akon, wala na lang man ko labot s'imo.

Iyay (Naka-loudspeaker gali. Ambot kon ngaa daw ginaitik iya tingog): Ngaa amo na ginahambal mo haw?

Manong: Kay ti kon manawag ko s'imo, gahambal ka nga bag-o ka lang bugtaw. Pero mag-check ko sang Facebook, naka-good morning ka na sa tanan. Naka-chat ka na. Dayon, wala ka tyempo magtext s'akon?

Ako: *awkwardly stares out the window*

Iyay (daw ga-joke gihapon): Baw, grabe ka man maghambal.

Manong: Indi a. Kay tani atenderon mo man ko e. Ginaatender mo gani iban nga tawo.

Iyay (in a weirdly happy voice): Baw, pwerte.

Manong: Indi a. Wala na lang ko ya labot sa imo a. Hambali lang ko sang mga galastoson sa bata, mahatag lang ko ya. Pero ubrahon mo lang ang gusto mo ubrahon, kay ubrahon ko man ya akon a.

Iyay: Ano?

Manong: *kutib-kutib*

Iyay: Ano man?

Manong: Bahala ka da a.

Iyay: Ambot, a. *hangs up phone*

Manong: *singhot*

Ako: *nagaalay na ang liog*

Manong: *turns up the radio's volume*

Westlife: Oh, Mandy / Well you came and you gave without taking / But I sent you away, oh Mandy / Well you kissed me and stopped me from shaking / And I need you today, oh Mandy

Manong: *singhot*

Ako: *realizes nga stoplight na* Ay, Nong, diri kita sa General Luna nga gate.

Westlife: Oh Mandy won't you listen to what I've got to say / And I need you today, oh Mandy

Manong: *singhot* Ay, sorry, Mam. Abi ko sa Infante. *U-turns*

Ako (sa lawas ko lang): Amo gid na problema kon abi niya indi niya na kinanglan ihambal, kag abi mo bal-an mo na.

Manong: *parks, turns to me with eyes nga nagalumaw-lumaw* Sixty-one, Mam.

Ako: *Gives him three twenty's and a one-peso coin. Para may mabaton man sya nga sakto subong nga aga* Thank you, 'nong. *gets off the cab*

‪#‎TaxiTales‬ ‪#‎DramaSaAga‬‪ #‎MakantaKoMandySaSunodNgaBidyokeSession‬

Kidapawan Post

Galing ito dito. Dahil sa balitang ito. #FacebookPost

::: Medyo mahaba itong post na ito, pero holiday naman kaya heto.

Dating pulis sina Nanay at ang ama niya, si Lolo Gustin. Naging propesor ko sa UP ang pinsan ni Lolo, at palagi niyang ikinukuwento sa akin nang may magkahalong pagmamalaki at inis, na si Lolo Gustin lang daw ang kilala niyang naging Chief of Police na hindi yumaman. Taga-Negros sina Nanay, at kapag nakilala mo siya o ang Lola ko, pati na rin ang lola ko sa tuhod, madali mong maiintindihan kung bakit tigas ng tubò ang ihahambing mo sa kanila, sa halip na tamis nito. May mga kamag-anak kaming lumipat at namuhay na sa Davao, GenSan, at South Cotabato. Last year ay swerteng nabisita ko sila at nakilala.

Pulis din si Tatay bago siya namatay. Lumaki siya sa bayan ng Tapaz, sa probinsya ng Capiz, at dahil dito kami madalas magbakasyon noon ng mga kapatid ko, at dito na rin inilibing si Tatay noong 1990, Tapaz ang kinikilala naming “probinsya.” Dito, magsasaka ang mga tiyuhin ko’t mga lolo, samantalang public school teachers ang mga tiyahin ko at mga lola. Malaking bahagi ng buhay at kabuhayan namin ang lupa. Sa kabilang banda, may mga kamag-anak din kaming lupa na rin ang naging mitsa ng pagkamatay.

Yung kaisa-isa kong kapatid na lalaki, na madalas ang pabirong tawag sa akin ay aktibista o lider ng mga makakaliwa (hindi pa naman niya ako natatawag na komunista), ay nagtapos sa PNPA at kapo-promote lang sa pagka-Senior Inspector. Sa Tacloban siya nakadestino, at noong minsang nasabi ko sa kanya na may biyahe ako papuntang Samar at Leyte, pinag-ingat niya ako dahil hitik daw sa mga NPA ang bahaging ito ng bansa. Bago matapos ang pag-uusap namin ay hiniritan niya pa ako, “Ay, hindi mo naman pala kailangang mag-ingat kasi mga katropa mo naman sila.”

Hindi ako miyembro ng NPA; kahit nga sa LFS hindi ako nakasali. At kahit ano pa ang sabihin ng mga estudyante ko, pramis, hindi ako terorista. Pero sa humigit-kumulang 20 years ko sa UP, hindi ko naman kailangang maging bahagi ng progresibong grupo para sumali at mag-organisa ng mga pagkikilos upang maipahayag ang pagtutol o pagsuporta sa mga isyu ng paaralan at lipunan. Sa maliit na pamamaraan ay naging bahagi ako sa paglaban para manatili ang UP campus sa Iloilo City, maipahayag ang mga kontra-estudyanteng policies ng isang dating Chancellor, maipanawagan ang pag-oust sa dating pangulong naakusahan ng plunder, at maiparating sa publiko ang perennial issue ng kapos na state subsidy para sa edukasyon. Naranasan ko ang maglakad sa kalye, mainitan, at taas-kamaong ipagsigawan ang mga pinaglalaban. Syempre, kasabay nito ay ang maranasan din ang pangungutya at pang-aasar ng mga estranghero’t ilang mga kaibigan. Sa loob naman ng silid-aralan, bahagi ng pagtuturo ko ng matematika ang pagpapaintindi sa mga mag-aaral na bilang Iskolar ng Bayan, ang responsibilidad nila ay hindi lang sa kanilang mga sarili, o sa kanilang mga pamilya, pero pati na rin sa kanilang komunidad, at higit na sa mga marginalized na sector ng lipunan.

Bakit nga ba humantong sa ganito kahaba ang post ko? Araw ng Kagitingan ngayon, holiday. Wala akong pasok. May panahon para mag-Facebook. Pagkatapos ay unang tumambad sa akin ang news article na may pamagat na “President Aquino breaks his silence on Kidapawan incident.” Gin-click ko ang link, binasa ang nilalaman, at bago ko pa namalayan, umiiyak na pala ako.

Kung binasa mo ang ilang talatang pagpuputak ko dito, hindi ko na kailangang ipaliwanag kung bakit malapit sa akin ang isyu ng Kidapawan. Ang simpatiya ko ay sa pamilya ng mga magsasaka, pulis, pati na rin miyembro ng mga progresibong grupo, dahil sa totoo lang, sa gitna ng lahat ng ito, ang mga nanay, tatay, kapatid, pinsan, anak, lolo at lola ng mga naging bahagi ng madugong panlalapastangan sa Kidapawan ang higit na nagdusa, nagdurusa, at magdurusa pa. Pagkatapos ay mababasa kong sinabi raw ng pangulo ng ating bansa na “Sa totoo lang po, [noong April 1, kung kailan tapos na ang lagim sa Kidapawan] doon ko lang narinig sa unang pagkakataon na mayroon palang nangharang ng highway sa Kidapawan at nagkaroon ng isang violent dispersal.”

HINDI NIYA ALAM. Sinlakas ng putok ng baril ng natarantang pulis at pagkulo ng sikmura ng gutom na magsasaka ang pag-aalingawngaw ng mga salitang binitiwan niya. WALA SIYANG ALAM. HULI NA NANG MALAMAN NIYA.

Ngayon ay Araw ng Kagitingan: araw ng pag-alala sa libong buhay na ibinuwis ng ating mga ninuno sa pag-martsa mula Bataan hanggang Pampanga. Marami sa kanila ang namatay dahil sa init, uhaw, gutom, at impeksyon mula sa kanilang mga sugat, dala ng ilang araw na paglalakad. Ang ilan ay nagdusa sa pagmamaltrato ng mga dayuhan. Ang sakit-sakit isiping makalipas ang 74 years, uhaw at gutom pa rin ang ating mga kababayan. Nagnanaknak ang sugat ng kawalang-hustisya sa ating bansa, at ang isang kagaya kong aktibistang anak ng pulis, pamangkin ng magsasaka, at pinagbibintangang NPA ay luha na lamang ang maisusukli.

HANGGANG NGAYON AY PATULOY ANG PAGDANAK NG DUGO, AT SA GITNA NG LAHAT NG ITO, ANG COMMANDER-IN-CHIEF NG HUKBONG SANDATAHAN NG ATING BANSA AY UMAKONG WALA SIYANG ALAM TUNGKOL SA ISANG NAPAKASERYOSONG ISYUNG APEKTADO ANG MARAMI SA KANYANG PINAMUMUNUAN.

DIYOS NA MAHABAGIN, KAYO PO NA MAY ALAM NG LAHAT-LAHAT, KAYO NA PO ANG BAHALA SA BANSA NAMIN.

Kasubo(ng) sa(ng) Kasisidmon

#BinalaybaySaFacebook

Poetry Reading on International Women's Day

On March 8, I had the pleasure of being the chairperson for the Poetry Reading committee for the UP Visayas Gender Development Program's series of activities in celebration of National Women's Month. Over a dozen members of the UPV community read various poetry pieces of women, and for women's rights. Here, I read Shane Carreon's A Story of The Body.

Taking the Reins for TECH-KNOW-KASYON 2016

This year, I was assigned as Chairperson for TECH-KNOW-KASYON 2016. 

TECH-KNOW-KASYON is a lecture-forum spearheaded by the Division of Professional Education - UPHSI of UP Visayas.

It will be held on Wednesday, 24 February 2016, at the Graduate and Continuing Education Building (GCEB) Training Rooms, UP Visayas, Iloilo City.

In this whole-day event a total of 12 speakers will talk on various topics on the theme "The Use of Technology in Spreading Knowledge and Improving the Quality of Education for the K to 12 Curriculum."

Expanding last year's event, there will be parallel sessions this year: (1) Science and Mathematics and (2) Communication Arts and Social Studies.

Session A1 - Training Room 1

1.  A Model of Integrating Form and Function in Teaching Grammar in the English K-12 Curriculum – Prof. Ma. Joji Tan

2.  El Fili bilang Panganinawan ng Lipunan: Paglapit at Paglapat ng Teksto batay sa Disenyong OBTL sa K+12 na Kurikulum – Prof. Joel Labos

3.  Let’s Be SMARTER Than This: Towards Value-Added Assessment for Learning and Active Democracy in Philippines K-12 Social Studies – Prof. Donne Jone Sodusta

Moderator: Ms. Aileen Chong

1.  Students’ Conceptual Difficulties in Algebra – Prof. Giabelle Saldaña

2.  Physics’ Goals and Students’ Individualized Learning Plan – Prof. Raphael Belleza

3.  The Tinubok: Using Old Technology to Contextualize Mathematics Instruction – Ms. Aprilyn Seidel

Moderator: Prof. Anelyn Yabillo 

1.  Internet Addiction: A Challenge to K to 12 Learners – Prof. Leopoldo Ayukil III

2.  Epic Measures: The Use of Local Lore to Teach and Learn Measurement in the K to 12 Curriculum – Prof. Early Sol Gadong

3.  Teachers’ Experiences and Trainings to Handle Bullying Cases in the Grades V to X of Iloilo City – Prof. Giabelle Saldaña

Moderator: Ms. Trina Duremdes

1.  Making Connections: Iloilo City as a Museum – Mr. Rene Trance

2.  Playing the Play: Teacher and Students Interact World Drama – Prof. Alfredo Diaz

3.  Asug bilang Oralidad, Birhen bilang Sulat – Prof. John Barrios, Ph. D.

Moderator: Prof. Evelyn Alobba

Prof. Celia Parcon, Chair of the Division of Professional Education, will open the event with a Keynote Address while Prof. Lourdes Zamora will share a Plenary Talk on "Teacher Education Support for K to 12 Implementation."

Literary Publications: 2014 - 2015

Si Bulan, Si Adlaw, kag Si Estrelya. Kinaray-a. Picture Book. Published by Balay Sugidanun, Inc.

Kon Indi Man Matulugan. Hiligaynon. Published in Pagbalik sang Babaylan: Antolohiya ng mga Maikling Kuwento sa Hiligaynon. Edited by John Iremil Teodoro. Published by Komisyon sa Wikang Filipino.

Nasa sa Dulo ng Dila: Stories in Three Tongues. Hiligaynon, Filipino, and English. Published by Kasingkasing Press.

Reyna sang Kusina, Abilidad ni Bulawan, and Ang Bakhawan sa Punta. Hiligaynon. Published in Peter's Prize Children's Stories and Poems in Hiligaynon. Edited by Peter Nery. Published by Peter Solis Foundation, Inc.

Ang Barker, Ang Balor sang Tsakto nga Pagpili, Dipuga nga Sugilanon, Malipayon nga Katapusan, and No Speaking in Dialect. Hiligaynon. Published in Peter's Prize Very, Very Short Stories in Hiligaynon. Edited by Peter Nery. Published by Peter Solis Foundation, Inc.

Ang Paborito nga Duag ni Denden. Hiligaynon. Published in Magsugilanonay Kita. Edited by Leoncio Deriada. Published by Hubon Manunulat.

Ang Sangka Gatos nga Bulak ni Maret. Kinaray-a. Published in Padya Dungug Kinaray-a 8: Antolohiya ka mga Sugidanun Pangbata. Edited by Emmy Masola. Published by Dungug Kinaray-a.

Sangka Milyon. Kinaray-a. Published in Padya Dungug Kinaray-a 8: Antolohiya ka mga Sugidanun Pangbata. Edited by Ritchie Pagunsan. Published by Dungug Kinaray-a.