Ambahanon sang Sirom-sirom

Hiligaynon poem (binalaybay) written by Early Sol Gadong, read by Axel Lawrence Dichoson for Baba-Laybay.

Paano Mag-Rally sa Tion sang Covid-19

Class, are you listening? [Yes, Mam!] Sining tion sang Covid 19, Paano bala kita mag-rally? Ang akon abiso, mga abyan, Balikan naton ang siling Ni Mam sadtong elementary. Arms forward, raise. Amo sini kita dapat kalayo Sa isa kag isa, agod physical distancing Ang mapatuman ta. Arms sideward, raise. Idog-idog gamay, Agod indi ako sa imo makaakbay. Arms down, kamot sa bulsa. Kuhaon ang alcohol Kag manghugas kita. Tabunan naton ang aton Baba kag ilong Sang insakto nga face mask Sa tanan nga tion, agod indi naton mahaklo ang mabagsik nga virus Kag indi man kita makapanglaton. Understood, class? [Yes, mam!] Maayo, very good! Indi kita aton pasaway. Sugod pa sadto nga mga sugo Ni mam kag ni Sir, Tubtob sa mga kasuguan subong Tuhoy sa ikaayong-lawas, Kabalo kita magpati-magpaiway. Apang, mga abyan, Indi kita nila pwede masilingan, Sang “Keep quiet!” ukon “Stop talking!” No, Sir. No, mam. Indi kita mag-untat Sa aton pagreklamo kag paggahod. Indi subong kon san-o Ginapigos sang mga ara sa poder Ang aton mga kinamatarong. Indi kita makulbaan sa badge Sang class monitor nga nagapamahog Sang, “Sigiha gid, listahon ta ka di karon.” Wala nagbuwis sang kabuhi Ang aton mga ninuno Agod nga kita mangin Ahaw nga tando-tando. Nagakadapat naton nga angkunon Ang gahum sa aton paghugpong Tandaan naton nga kon isa lang ka bukog sang silhig, mahapos ini balion. Apang kon magtingob gani para sa isa ka hilikuton, ining ahaw mga bukog, Masakit kon ihanot. Mapag-on. Mabaskog. Mga abyan, Bilang pagtapos sining akon nga abiso Balikan naton ang siling ni mam Sa akon kag sa imo. Kabay pa sundon niyo ako. Raise your arms forward. Put your arms down. Raise your arms sideward. Put your arms down. Raise your fist up. Don't keep quiet. Junk junk Terror Law! [Junk junk Terror Law!] Don't stop talking. Junk junk Terror Law! [Junk junk Terror Law!] Ang tao, ang bayan, Kasama ang simbahan. [Ngayon ay lumalaban!] Ngayon ay lumalaban, [Ang tao, ang bayan, Kasama ang simbahan.]

(Ginbasa sadtong July 27 sa People's SONA, Sunburst Park, Iloilo City)

Bisperas sang Eleksyon

Maawas sa bwas
Ang bulugasan ni Tomas
Malangis ang bibig sa bwas
Sang mga nagabangiris
Nga mga bata ni Tomas
Tungod liempo ang unod
Sang plato sa bwas
Sang pamilya ni Tomas
Matam-is ang yuhom
Sang misis ni Tomas sa bwas
Kay man nagaawas ang bulugasan
Nagalangis ang bibig kag liempo
Ang unod sang ila plato sa bwas.
 
Kag pagkatapos
Maubos ang unod sang bulugasan
Pagkatapos mahugasan ang langis
Sang liempo sa ila mga plato
Pagkaligad sang bwas
Mabalik sa naandan nga lugaw
Patis sabaw sitserya nga tagpiso
Ang pamilya ni Tomas
Kay ginbayluhan sang kawatan
Ang bwasdamlag ni Tomas
Sang isa ka pantasya nga bwas.
 
 
 
7.30 P. M.
12 May 2019
Esplanade, Iloilo City

Poetika Reading: Mga Maalam nga Wala Nagasapak sang Panghimanwa

Poetika, Iloilo's monthly event for artistic expressions, was sadly put on hold due to the pandemic. Good thing we have an online open mic!

Here's me reading Mga Maalam nga Wala Nagasapak sang Panghimanwa, my Hiligaynon translation of Otto Rene Castillo's "Apolitical Intellectuals."

Mga Maalam nga Wala Nagasapak sa Panghimanwa

I first read the English translation of Guatemalan poet and activist Otto Rene Castillo's Intelectuales Apoliticos here only recently, and I chanced upon it at such an interesting time --- when the world was gasping for air in the middle of a global pandemic, while fellow academics were arguing about... whether or not the semester (abruptly halted midway) ought to continue.

Here is my translation, which is also part of Kasingkasing Press's Non-required Reading in the Time of COVID-19.

Mga Maalam nga Wala Nagasapak sa Panghimanwa

(ni Otto Rene Castillo)

Ginlubad ni Early Sol A. Gadong

Isa ka adlaw

pamangkuton

sang masa

ang mga mangin-alamon

sang akon pungsod

nga wala nagasapak sa panghimanwa.

Pamangkuton sila

kon ano ang ila ginbuhat

sang amat-amat

nga nagakapatay ang ila pungsod

nga daw inanay nga dabok,

magamay kag nagaisahanon.

Wala sing mamangkot sa ila

tuhoy sa ila pamiste,

ang ila malawig nga pagpahirong-hirong

matapos panyaga,

wala sing luyag makahibalo

sang ila ginakabuangan

nga walay kapuslanan,

wala sang may labot

sa ila mga nahibal-an sa negosyo.

Indi sila pagpamangkuton

tuhoy sa Kinaadtong Sugilanon sang mga Datu

ukon ang pagkangil-ad nila sa ila kaugalingon

kon may ara nagtaliwan

sa ila kaidadalman

sang kamatalaw nga kamatayon.

Wala sing ipamangkot sa ila

pagkabalingag

nga nabun-ag sa landong

sang bug-os nga kabutigan.

Sa adlaw nga ina 

maabot ang mga mamumugon.

Atong mga wala

sa mga libro kag binalaybay

sang mga maalam nga wala nagasapak sa panghimanwa,

apang adlaw-adlaw nga nagadul-ong

sang ila tinapay kag gatas,

sang ila pandesal kag itlog,

atong mga nagamaneho sang ila salakyan,

ang mga nagapakaon sang ila ido

kag nagapamunyag sang ila tanom

kag nag-obra para sa ila,

kag mamangkot sila:

“Ano ang imo ginbulig sang ang mga kubos

nagaantos, sang nagakapalong

ang ila kalulo

kag kabuhi?”

Kamo nga mga maalam sang akon pinalanggang pungsod

nga wala nagasapak sa panghimanwa,

indi kamo makasabat.

May kahipos nga daw ido buang

nga makutkot sa inyo tinae.

Ang inyo kaugalingon nga kapiutan

ang mangutkot sang inyo kalag.

Kag sa kahuy-anan matulon ninyo ang inyo dila.

---
Note: Please ask permission before copying or reposting. Thank you!

Ang Kwaderno

"Indi matakos ang paghigugma"
Ini ang ginsulat mo sa panid sang akon kwaderno
Sa wala mo pa ini ginpilas agod butangan
Sang imo ginsugudan nga binalaybay,
Sugilanon, o kon basi panaysayon man.

Apang sala ka, palangga.

Tungod nahibaluan ko nga mas dako nga paghigugma
Ang akon ginahatag subong sa kwaderno
Nga ginpasugtan ta ka gision, bisan pa
Wala ka nangayo sang pahanugot,
Kag ginapatawad ko man ikaw
Bisan pa wala ka nangayo sang
Pasaylo. Sala ka.

Matakos ang paghigugma tungod kahibalo ako,
Mas dako ang akon paghigugma
Subong, palangga, sa kwaderno
Nga ginhukasan mo sang pahina
Sang sa sadtong bilog pa ini.

---
Author's note:
Please ask for permission before reposting/copying. Thank you!

Ang Lagô

Kon kaisa,
Daw kanami lang
Kuhaon ang lagô
Nga kasingkasing

Kag

Huluman
Kusuan
Kuskusan
Bunlawan
Pugaon
Ihalay
Painitan
Piluon

Isulod sa aparador

Agod kon liwat ini nga usaron,
Matinlo na sya kag mahumot
Tubtob nga malagô sya liwat.

---
Author's note:
Please ask for permission before reposting/copying. Thank you!

Ang Sabi Ko Sa 'Yo

Huwag ka nang magtampo,
Palangga, sa aking pagkawala.
Kung minsa'y pagbitiw
Pananahimik pang-iiwan
Ang wika ng paghigugma.
Ngunit hinding-hindi
Ang paglimot.

---
AUTHOR'S NOTE:
Please ask permission before using/copying. Thank you!

Isa Ka Pulong

May mga ambahanon ako
Kag binalaybay nga makasaysay
Sang tanan nga akon luyag
Maangkon. Apang sa matuod-
Tuod, isa lang man ka pulong
Ang unod sining panambiton:
Ang imo ngalan, ang imo ngalan.

--
AUTHOR'S NOTE:
Please ask permission before using/copying. Thanks!

Para Kay Abyan Pilar

Indi ako pagpamangkuta
Sang mga nagkalatabo
Kagapon. Wala na gani
Ako nagkuha laragway
Sang mga kinahanglan
Lipatan. Kay man
Bisan ano pa ka hugot
Ang pagpanghawid
Sang mga nagaangkas
Nga handurawan
Sang nagligad nga gab-i,
Kinahanglan ini sila
Idul-ong kag bayaan,
Agod magpadayon
Sa pagpanglakaton
Subong nga adlaw.



4 January 2018
6:30 A. M.
Bo. Obrero, Iloilo City

Bangbangboy

Performed by U. P. High School in Iloilo students Kaye Pauline Larroder and Neil Francis Vicentino during the "Commemorating Miriam Defensor-Santiago's 1st Death Anniversary: A Continuous Advocacy for Women's and Gender Rights as Human Rights" at the U. P. Visayas GCEB Training Rooms.

Bangbangboy
ni Early Sol A. Gadong

Nanay ko, bayaan ta ikaw
Presohon ako karon nga adlaw
Ugaling kon ikaw hidlawon
Laragway ko imo lang lantawon

Nanay ko, kon imo bisitahon
Tani ako imo na patawaron
Ugaling kon ako imo akigan
Akon gid ikaw maintindihan

(Tsip, diin niyo ako pagadal-on?
Dali lang gid, luyag ko hambalon
Pagdroga, indi ko na pagliwaton
Kay nanay, lihog nga ipaalinton.)

Nanay ko, bayaan ta ikaw
Ang aspalto, tuman gid katugnaw
Nanay ko, kon ikaw hidlawon
Laragway ko imo lang lantawon.

(Tsip, anhon ko ang pusil nimo?
Indi ko kasarang magpalagyo
Tsip, diin ako makadto?
Maluoy ka, maluoy kamo.)

BANG!

Nanay ko, bayaan ta ikaw.

BANG! BANG!

4:00 P.M.
21 August 2017
UPHSI, Iloilo City

So I Left My Ilongga

I knew of many tongues, hers

Included, and it bothered her

When I got so confused with

Ahay Bitaw Naku Tao kimo.

For years, she’s failed to hide

The ugtas beneath the melody

That accompanied her voice.

My Ilongga was tone-deaf. So

I asked her what she wanted.

“Ang mahalin ka,” she sighed,

Knowing well that I knew her

Heart language – Hiligaynon.

So I left my palangga, I left

Her land of gugma, but not

Before leaving her my shell

Of a heart, all emptied, dahil

All this Tagalog’s kasingkasing

Ever wanted was mahalin siya.

13 May 2017

12:00 P.M.

Deca Homes, Pavia

Sugat

“Wala na ang sugat

na iniwan niya,” siling

ko sa akon nga sugat.

“Kasi nandito ka na.”

27 May 2017

8 A.M.

NAIA Terminal 2, Pasay City

Langka

Maalay magtangla sa bitoon

Ilabi na kay wala ini ikasarang

Manaog sa duta. Maayo pa

Maghandom sang langka,

Kay man wala ini sing mahimo

Sa maukod magtamod-hulat,

Kon indi ang mahulog.

10 May 2017

8:30 P.M.

Bo. Obrero, Iloilo City